วัดอรัญญิก เป็นวัดโบราณสมัยสุโขทัย ตั้งอยู่อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก บริเวณนอกกำแพงเมือง ประมาณ 1 กิโลเมตร ตามความนิยมในสมัยสุโขทัยที่สร้างวัดในป่าและ ให้ชื่อว่า "อรัญญิก" วัดอรัญญิกตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 1620 อายุวัดโดยประมาณ 900 กว่าปีได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 วัดอรัญญิก คงมีความหมายว่าวัดในป่าในสมัยสุโขทัย ซึ่งปัจจุบันตั้งอยู่กลางเมืองพิษณุโลก มีเจดีย์ช้างล้อมเป็นประธานอันโดดเด่น จำนวนถึง 60 เชือก แต่ปัจจุบันชำรุดหายไปหมดสิ้นแล้ว และมีการสร้างใหม่เป็นแบบอย่างให้เห็นที่ฐานเพียง 1 เชือก มีวิหารหันหน้าไปทางทิศตะวันออก อุโบสถ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของเจดีย์ประธาน จากการขุดสำรวจทางโบราณคดี พบว่ามีการสร้างซ้อนทับอย่างน้อย 2 ครั้งที่ส่วนฐานและฐานชุกชี แรกเริ่มในสมัยสุโขทัย และมีการขยายฐานออกเมื่อครั้งอยุธยาเข้ามามีอำนาจ โดยรอบอุโบสถยังปรากฏใบเสมาหินชนวนที่ยังสมบูรณ์จนถึงทุกวันนี้
กรมศิลปากร สันนิษฐานว่า วัดแห่งนี้น่าจะสร้างขึ้นในสมัยพระยาลิไท ต้นพุทธศตวรรษที่ 20 ต่อมาเมื่อกรุงศรีอยุธยามีอำนาจเหนือเมืองพิษณุโลก คงจะมีการสร้างระเบียงคตล้อมรอบเจดีย์ช้างล้อมและมีการบูรณะเรื่อยมาตลอดสมัยอยุธยา โบราณสถานวัดอรัญญิก ตั้งอยู่กลางเมืองพิษณุโลกใกล้กับ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหารวิหาร (วัดใหญ่) หากกันราวๆ 1.9 กิโลเมตร
ความเสียหาย หลังเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ 2
อะแซหวุ่นกี้ แม่ทัพพม่า ยกทัพเข้าล้อมเมืองพิษณุโลก เผาวัดทุกแห่งในเมืองพิษณุโลก เพื่อไม่ให้เป็นที่หลบซ่อนของทหารและชาวเมืองไทย รวมทั้งวัดอรัญญิก ก็ถูกเผาด้วย ยกเว้น วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหารเท่านั้นที่ไม่ถูกเผา วัดอรัญญิกได้เสื่อมโทรมลง ชำรุด ทรุดโทรม ปรักหักพัง รกร้าง มีการขุดหาวัตถุมงคลและของมีค่าจนศาสนสถานทุกชิ้นเสียหายยับเยิน แม้องค์เจดีย์ประธาน เหลือเพียงยอดด้วนและฐานจมดิน กลับเข้าสู่สภาพป่ารก ยังเหลือต้นยางสูงใหญ่เป็นเอกลักษณ์
การบูรณะฟื้นฟู ก่อน พ.ศ. 2500 มีคณะแม่ชี นำโดย แม่ชีพวง ซึ่งเป็นคนพื้นบ้านอรัญญิก เริ่มเข้ามาปรับปรุงบริเวณวัดอรัญญิก แต่ยังขาดปัจจัยหลายด้านในการบูรณปฏิสังขรณ์ ครั้งถึงราว พ.ศ. 2512 พระครูสมุห์แจ่ม สุธมฺโม (ราชทินนาม “พรวรญาณมุนี” ในปัจจุบัน) พุทธศาสนิกชนนมัสการพระคุณท่านในนาม พระเกจิอาจารย์เจ้าคุณ “หลวงตาละมัย” ได้นำคณะศรัทธาสร้างและบูรณะวัตถุสถานหลายอย่าง อาทิ เจดีย์ประธาน พระอุโบสถ พระวิหาร เจดีย์ราย วิหารคด และยังรักษาประเพณี “ทอดผ้าป่าสงกรานต์ย่ำค่ำ” ฟื้นฟูศาสนสถานอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน
โบราณสถานวัดอรัญญิก
เจดีย์องค์ประธานเป็นทรงลังกา
ลักษณะสถาปัตยกรรม เจดีย์องค์ประธานเป็นทรงลังกา ฐานกลม องค์ระฆังเหลือครึ่งซีกจนถึง บัลลังก์ พบร่องรอยการบูรณะจึงมีรูปแบบผสมผสาน พบซากอุโบสถ ซากใบเสมาหินศิลปะสมัยสุโขทัย พระพุทธรูปศิลปะเชียงแสน สุโขทัย และอยุธยา มีคูน้ำล้อมเนินดิน
คูน้ำรอบวัดค่อนข้างกว้าง มีปลาค่อนข้างชุกชุม
รูปภาพถ่ายตอนเต่าขึ้นมาอาบแดด
คูน้ำในวัดเป็นเขตอภัยทานมีปลาหลากหลายชนิดผู้คนนิยมเข้ามาเดินเที่ยวเล่นในวัดอรัญญิก นั่งเล่นใต้ต้นไม้ในวัดบรรยากาศโดยรอบร่มรื่น เงียบสงบ ชมโบราณสถานและนอกจากนั้นยังนิยมให้อาหารปลาในคูน้ำของวัดอีกด้วย นอกจากเข้ามาไหว้พระในบริเวณวัดแล้ว เดินชมโบราณสถานแล้ว แนะนำให้พกอาหารปลาติดไม้ติดมือมาด้วยหรือซื้ออาหารปลาได้ในบริเวณวัด ในวัดมีอาหารปลาขาย ปลาเยอะมาก
