ประวัติความเป็นมา

      วัดนางพญา ตั้งอยู่ในตัวเมืองพิษณุโลกใกล้กับวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นตั้งแต่ครั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี และบูรณะใหม่อีกครั้งโดยพระวิสุทธิกษัตรีย์ พระมเหสีในสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช ในปี พ.ศ. 2095-2100 ซึ่งในขณะนั้นเมืองพิษณุโลกเป็นเมืองลูกหลวง และสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชยังมิได้ขึ้นครองราชย์ ในครั้งนั้นมีการจัดสร้างพระนางพญาขึ้นด้วย ภายในวัดมีวิหารก่ออิฐถือปูน 6 ห้อง และพระประธานปูนปั้นด้วยศิลปะแบบสุโขทัย พร้อมภาพเขียนผนังถ่ายทอดเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธประวัติ และไตรภูมิ ในปี พ.ศ. 2444 มีการขุดค้นพบกรุพระเครื่องเป็นครั้งแรก โดยกรุพระนางพญาถูกบรรจุไว้บนหอระฆังของเจดีย์ เมื่อเจดีย์ถล่มลงมาจึงตกลงมาปะปนกับซากเจดีย์ และกระจายไปทั่ววัด ต่อมาในปี พ.ศ. 2497 มีการพบกรุพระนางพญาอีกครั้ง ในบริเวณซากปรักหักพังหน้ากุฏิเจ้าอาวาส พระนางพญาเป็นพระรูปทรงสามเหลี่ยมปางมารวิชัย บริเวณอกนูน และลำแขนอ่อนช้อยคล้ายผู้หญิง เป็นลักษณะเด่นของพระนางพญา ซึ่งมีชื่อเสียงในด้านเมตตามหานิยม และยังเป็นหนึ่งในพระเครื่องเบญจภาคีอีกด้วย มีความเชื่อกันว่าผู้ใดที่มีพระนางพญาไว้ในครอบครอง จะทำให้ผู้ใต้ปกครองนั้นรู้สึกยำเกรงประดุจนางพญา ในปัจจุบันนั้นจัดว่าเป็นพระเครื่องที่หายากมากแล้ว

      วัดนางพญาได้รับการขึ้นทะเบียนโบราณสถาน ในวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2479 เฉพาะวิหาร (ปัจจุบันเป็นอุโบสถ) และเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง 2 องค์ ต่อมาได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา วันที่ 24 มกราคม พ.ศ.2506 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช รัชกาลที่ 9 ได้ พระราชทานพระฤกษ์ในการสร้างอุโบสถ ในวันพุธที่ 19 มกราคม พ.ศ.2521 โดยพระครูบวร ชินรัตน์ (ม้วน) เจ้าอาวาสวัดนางพญาในขณะนั้นได้สร้างพระอุโบสถใหม่แทนพระวิหารเดิม โดยประดิษฐานพระนางพญาขึ้นเป็นพระประธาน

       ส่วนด้านหน้าของ วัดนางพญา ได้มีการจำลองพระนางพญาองค์ใหญ่เอาไว้ ให้ผู้เลื่อมใสศรัทธาได้มากราบไหว้บูชากัน และกลายมาเป็นเอกลักษณ์ของวัด และแลนด์มาร์คใหม่ของจังหวัดพิษณุโลกเลย โดยประดิษฐานและทำพิธีบวงสรวงไปเมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ.2565

พระมหาเถรคันฉ่อง 
(สมเด็จพระพระพนรัตน์วัดป่าแก้ว) 
พระอาจารย์ขององค์
สมเด็จพระนเรศวรมหาราช

      นอกจากภายในวัดยังมีจุดที่น่าสนใจอื่นๆ คือ พระอุโบสถสีขาวแดง ที่มีสมเด็จนางพญาเรือนแก้ว เป็นพระประธาน และมี พลับพลาหทัยนเรศวร์ 5 พระองค์ ที่ประดิษฐานรูปปั้นพระวิสุทธิกษัตริย์ ผู้บูรณะวัดนางพญาขึ้นมาใหม่ และครอบครัวของท่าน ได้แก่ สมเด็จพระมหาธรรมราชา สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเอกาทศรถ และพระสุพรรณกัลยา เป็นอีก วัดดัง พิษณุโลก ที่ไม่ควรพลาดเลย

เวลา เปิด-ปิด วัดนางพญา
เปิดทุกวันตั้งแต่ 08.30 น. - 18.00 น.